ประวัติชุมชนบ้านทอผ้าพื้นเมืองบ้านกุดจอก
ในปลายสมัยกรุงธนบุรีถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น
พบว่าคนไทยเชื้อสายลาวเผ่าต่างๆได้อพยพเข้ามาสู่ประเทศสยาม บ้างก็อพยพหนีภัยสงคราม
หนีภัยธรรมชาติ โรคภัย ความอดอยาก ที่อพยพมากที่สุดคืออาณาจักรล้างช้างล่ม เป็นเหตุให้ชาวลาวหลายชนเผ่าต้องถูกกวาดต้อนเข้ามาอยู่บริเวณภาคกลางของไทย
และแยกกันอยู่ตามกลุ่มวัฒนธรรม หนึ่งในนั้นคือ ลาวครั่ง เป็นคนลาวมาจากเมืองหลวงพระบาง
เมื่อปี พ.ศ. 2427 ท่านขุนศรี ผู้นำกลุ่มลาวครั่ง ท่านได้นำกลุ่มคนลาวครั่งประมาณ
20 ครอบครัว ย้ายถิ่นฐานจากบ้านเขากระจิว จังหวัดกาญจนบุรี (ปัจจุบันอยู่ตำบลบ้านโข้ง
อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี) มาอยู่บริเวณริมบึงทีมีดอกจอกขึ้นอยู่เต็มบึง ตามภาษาถิ่นของชนกลุ่มนี้เรียก
“บึง" ว่า
“กุด”
จึงตั้งชื่อหมู่บ้านว่า
“บ้านกุดจอก”
โดยมีวัดเก่าแก่คู่บ้านกุดจอกเป็นศูนย์กลางศรัทธาของชาวบ้าน
คือ “วัดศรีสโมสร”
ภูมิปัญญา
ภูมิปัญญาที่โดดเด่นของลาวครั่งกุดจอก
คือ การทอผ้าซิ่นตีนจก ซึ่งสืบทอดวัฒนธรรมการทอมาจากบรรพบุรุษจากรุ่นสู่รุ่นจนถึงปัจจุบัน
เป็นการทอจกที่มีลวดลายเฉพาะเป็นเอกลักษณ์ โดยใช้สีหลักอยู่ 5 สี ตามความเชื่อเรื่องขันธ์ 5 แต่เดิมสีแดงใช้ย้อมจากครั่งแบบสีธรรมชาติ
ปัจจุบันไม่ใช้แล้ว การทอผ้าจกที่งดงามโดดเด่นนี้ ทำให้คนลาวครั่งกุดจอกแต่งกายได้สวยสดงดงาม
ช่างทอผ้าที่มีฝีมือและผลงานดีเด่น คือ คุณยายซ้อง จบศรี ท่านได้รับรางวัลมากมายทั้งระดับจังหวัดและระดับประเทศ
ท่านจึงเป็นครูวิทยากรถ่ายทอดความรู้ด้านการทอผ้าของชุมชนแห่งนี้ให้กับชนรุ่นหลังต่อไป
ในปี พ.ศ. ๒๕๕๘ ท่านอายุ 86 ปี แต่ก็ยังสามารถทอผ้าจกและอยู่กี่ทอผ้าได้ทุกวัน
นับเป็นบุคคลที่ทรงคุณค่าน่ายกย่องอย่างยิ่ง
ณ ปัจจุบัน นางสำเนา จบศรี บุตรสาวของคุณยายซ้องได้เป็นผู้สืบทอดภูมิปัญญาด้านการทอผ้าและมีกลุ่มทอผ้าพื้นเมืองในชุมชนทอผ้าจาก
ผ้ามัดหมี่ ผ้าลายขิด ผ้าขาวม้า ผ้าพื้นสีต่างๆ เพื่อจัดจำหน่ายทั่วไป
คุณยายซ้อง จบศรี
ผ้าทอลาวครั่งกุดจอก
ฝีมือทอจก ผ้าลายขิด และผ้ามัดหมี่ของชาวลาวครั่งกุดจอกเป็นที่เลื่องลือมาแต่ครั้งอดีตที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ
เอกลักษณ์ของผ้าจกลาวครั่งกุดจอกจะใช้เพียง ๕ สีเท่านั้น และเป็นสีที่ทำมาจากธรรมชาตินั่นคือ
สีเหลือง มาจากขมิ้น สีดำ มาจากลูกมะเกลือ สีคราม มาจากต้นคราม สีเขียว มาจากสีครามเจือขมิ้น
และสีแดง มาจากครั่ง
ความแตกต่างระหว่างการทอจกและการทอลายขิด
- การทอจก
“จก”
แปลว่า
เกาะ ล้วง ควัก
“จก” เป็นเทคนิคการทอผ้าเพื่อให้เกิดลวดลายต่างๆด้วยวิธีการเพิ่มเส้นด้ายพุ่งพิเศษสอดขึ้นลงบนผืนผ้าขณะทอ
“จก” ใช้ความประณีตสูงและใช้เวลาในการทอนาน การทอจกจึงมักทอเป็นผืนผ้าหน้าแคบเพื่อใช้ตกแต่งมากกว่าที่จะทอเป็นเครื่องนุ่งห่ม
เช่น การทอเป็นเชิงผ้าซิ่นเรียกว่า “ซิ่นตีนจก”
วิธีการทอผ้า คือ ใช้ไม้ถ่างเส้นด้ายให้ผู้ทอเห็นเป็นช่อง
เพื่อสะดวกในการสอดด้ายพุ่งพิเศษเข้าไปเป็นช่วงๆซึ่งจะทำให้เกิดลวดลาย สามารถทอสลับสีได้หลากหลายสี
- การทอลายขิด
“ขิด” แปลว่า สะกิด เขี่ย
“ขิด” เป็นเทคนิคการทอผ้าที่เป็นการใช้เส้นด้ายพุ่งพิเศษเพียงสีเดียว
“ขิด” ใช้ความประณีตเช่นเดียวกับการทอจก แต่ละใช้เวลาเร็วกว่า
เพราะมีลวดลายที่ไม่ซับซ้อนและมีเพียงสีเดียว
วิธีการทอผ้าลายขิด คือ ใช้ไม้ขิด (สะกิด)
ด้ายเส้นพุ่งไปตามแนวเส้นยืนที่ถูกงัดช้อนขึ้น โดยจังหวะของการสอดเส้นด้ายพุ่งมีความถี่ห่างไม่เท่ากัน
ซึ่งจะทำให้เกิดลวดลายต่างๆ ส่วนลักษณะเฉพาะของผ้าทอลายขิดคือ ลายของเส้นพุ่งที่ขึ้นเป็นแนวสีเดียวกันตลอด
ลวดลายผ้า
ขิดสิบลิ่ว (สิบช่องของสีเขียว)
จกกาบ
จกดอกแก้ว
จกดอกแก้วครึ่งหน่วย
จกคองช่อ
มัดหมี่สำรวจเครือดำ
มัดหมี่ขอ
มัดหมี่ตุ้ม
มัดหมี่น้อย
มัดหมี่สะเภา (เรือสำเภา)
สำหรับท่านใดที่ชื่นชอบผ้าตีนจก SMAEs Club แนะนำ ผ้าตีนจก
จากกลุ่มทอผ้าพื้นเมืองบ้านกุดจอก จ.ชัยนาท ที่มีความละเอียด ประณีต ลวดลายสีสันที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวของกลุ่มชาติพันธุ์ลาวครั่งนี้
ด้วยฝีมือทอจก ผ้าลายขิด และผ้ามัดหมี่ของชาวลาวครั่งกุดจอกเป็นที่เลื่องลือมาแต่ครั้งอดีตที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ
เอกลักษณ์ของผ้าจกลาวครั่งกุดจอกจะใช้เพียง ๕ สีเท่านั้น ตามความเชื่อเรื่องขันธ์ 5 และเป็นสีที่ทำมาจากธรรมชาตินั่นคือ สีเหลือง มาจากขมิ้น สีดำ มาจากลูกมะเกลือ
สีคราม มาจากต้นคราม สีเขียว มาจากสีครามเจือขมิ้น และสีแดง มาจากครั่ง
นับเป็นภูมิปัญญาที่โดดเด่นของลาวครั่งกุดจอก ที่สืบทอดวัฒนธรรมการทอมาจากบรรพบุรุษจากรุ่นสู่รุ่นจนถึงปัจจุบัน
และการทอตีนจกที่มีลวดลายเฉพาะเป็นเอกลักษณ์ นอกจากผ้าซิ่นตีนจกแล้ว ยังมีผ้าลายขิด
ผ้ามัดหมี่ ผ้าขาวม้า ผ้าพื้นสีต่างๆ เพื่อจัดจำหน่ายทั่วไป
ในปัจจุบันการนำวัฒนธรรมการนุ่งผ้าถุง หรือผ้าซิ่น มาประยุกต์นุ่งได้หลายแบบ
อีกทั้งยังสามารถนำผ้าทอเหล่านี้มาตัดเป็นเสื้อ กางเกง กระโปรง หรือแม้กระทั้งทำเป็นกระเป๋าถือ
ซองใส่มือถือ ฯลฯ เพื่อให้เข้ากับยุคสมัยได้อีกด้วย
สามารถติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมและสั่งซื้อสินค้าได้ที่
กลุ่มทอผ้าพื้นเมืองบ้านกุดจอก
7 หมู่ 1 บ้านกุดจอก
ตำบลกุดจอก กิ่งอำเภอหนองมะโมง จังหวัดชัยนาท 17120
ติดต่อ : คุณลำเนา จบศรี
โทร : 05-6466-068,
08-9969-4518
****************************************
ติดตามข้อมูล
SME
เกษตร ธ.ก.ส. เพิ่มเติมได้ที่
เฟสบุคแฟนเพจ “SMAEs CLUB” URL: https://m.facebook.com/smaesbaac/
เว็บไซต์
URL:
https://smaesclub.com/
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น